Czas na naszą drugą umiejętność mentalną z modelu i7W, którą jest WYJAŚNIANIE. W poprzednim wpisie Kamila i Martyny, mieliście okazję dowiedzieć się, jak INSPIROWAĆ innych do zmiany myślenia i swojego działania. Z kolei dzisiaj poznacie najważniejsze zasady skutecznego Wyjaśniania.

Wyjaśnianie to inaczej tłumaczenie i uzasadnianie tego, np. co chcemy, aby nasz zawodnik wykonał na treningu. Skuteczne wyjaśnianie to podawanie konkretnych argumentów i upraszczanie tego, co chcemy komuś przekazać. Dobra komunikacja na linii trener – zawodnik, rodzic – zawodnik, trener – rodzic opiera się właśnie na umiejętności wyjaśniania.

Oczywiście można prosić lub kazać komuś wykonać jakieś zadanie techniczne bez podawania celu i sposobu jego realizacji, ale wtedy też się trzeba liczyć z możliwością popełnienia błędu przez zawodnika. Z jego nieprawidłową interpretacją wydanego polecania i brakiem zaangażowania. Można powiedzieć, że wyjaśnianie jest bardzo prostą i oczywistą umiejętnością, a jednocześnie jedną z najtrudniejszych. Trener lub rodzic może wyjaśniać zawodnikowi, czego od Niego oczekuje, ale używając przy tym długich i skomplikowanych zwrotów – powodując niezrozumienie ze strony sportowca i brak prawidłowego wykonania zadania. Poprawne stosowanie wyjaśniania jest podstawą do właściwego wykonania treningu, poczucia sensu podejmowanego wysiłku i zbudowania odpowiedniego nastawienia do uczenia się nowych elementów technicznych, utrwalania dobrze już znanych i skutecznego wykorzystania ich podczas rywalizacji sportowej na zawodach.

W sporcie z wyjaśnianiem mamy do czynienia na każdym kroku. Wystarczy obejrzeć relację z jakiś zawodów, gdzie w studio telewizyjnym siedzą eksperci i komentują starty zawodników. Podejmują oni próbę uzasadnienia przyczyny udanych i słabych występów. Po rywalizacji dziennikarze pytają zawodników i trenerów o wyjaśnienie tego, co działo się np. podczas biegu, skoku, rzutu itd. W trakcie trwania odpraw przedmeczowych i w przerwach pomiędzy setami trenerzy tłumaczą zawodnikom, na co zwrócić uwagę, co zmienić, a co wyeliminować w trakcie kolejnego seta, czy też drugiej połowy meczu. Oglądając m.in. relacje z zawodów reprezentacji Polski w piłce ręcznej można podpatrzeć komunikację trenera Tałanta Dujszebajewa ze swoimi zawodnikami, a podczas meczów reprezentacji Polski w piłce nożnej można zobaczyć, jak trener Adam Nawałka nakreśla zawodnikom swoje oczekiwania w stosunku do meczowej taktyki. Już z perspektywy obserwatora, kibica widać różnice w sposobie wyjaśniania. Trener Tałant Dujszebajew jest bardzo ekspresyjny i emocjonalny, z kolei trener Adam Nawałka bardziej opanowany i stonowany. Są zawodnicy, którzy potrafią wyjaśnić przyczyny uzyskanego wyniku sportowego – robią to w spokojny, przemyślany i konkretny sposób. Takim zawodnikiem jest m.in. kierowca Rajdowy Krzysztof Hołowczyc, były kulomiot Tomasz Majewski, czy też Anita Włodarczyk rzucająca młotem. Znamy zawodników, którzy w swoich wypowiedziach odnośnie startów poddają się niekiedy emocjom, jak np. tenisista Jerzy Janowicz.

W dalszej części poznacie okoliczności, kiedy stosowanie poprawnego wyjaśniania jest najbardziej pomocne. Pomimo, że warto stosować wyjaśnianie zawsze i traktować je jako integralną częścią Twojego warsztatu szkoleniowego i dydaktycznego, to niektórzy trenerzy i rodzice uważając, że zawodnik wie co robić i nie trzeba mu przypominać oraz tłumaczyć czegoś po raz kolejny. Pamiętaj jednak – jeżeli chcesz uniknąć domyślania się i dopytywania – stosuj wyjaśnianie.

                                                       

10 sytuacji w sporcie podczas których szczególnie przydaje się umiejętność wyjaśniania

W relacji trener – zawodnik

1. Taktyka meczowa, kiedy rywal reprezentuje wysoki poziom lub z jakiegoś powodu jest wymagający i niewygodny.
2. Start w utrudnionych warunkach pogodowych, np. deszcz, ostre słońce, duża wilgotność powietrza itd.
3. Nastawienie podczas rywalizacji – skupienie na wykonywanym zadaniu.
4. Podczas analizy po treningowej – co dzisiaj zostało wykonane bardzo dobrze, średnio i słabiej oraz z jakiego powodu.
5. Podczas rozmowy na temat porażki w zawodach lub uzyskania wyniku poniżej oczekiwań i możliwości zawodnika. Analiza przyczyn i wnioski na kolejny mecz czy też zawody.
6. Podczas rozmowy na temat sukcesu w zawodach lub uzyskania wyniku powyżej oczekiwań i możliwości zawodnika. Analiza przyczyn i wnioski na kolejny mecz czy też zawody.

Po zakończonych Halowych Mistrzostwach Europy w Belgradzie, tyczkarz Piotr Lisek i Jego trener Marcin Szczepański wyjaśniali czynniki, które wpłynęły na osiągnięcie „magicznej bariery”, „wyniku absolutnego” – 5,85 m i zdobycia złotego medalu. Tłumaczyli, że w treningu ważna jest wszechstronność – wchodzenia na linę, przebieżki, skoczność, gimnastyka, siła, wytrzymałość Wszystko jest ważne. Wszystkie partie mięśni muszą pracować. Dobre treningi dają pewność nad tyczką, ale to „głowa” decyduje czy skoczysz to, co potrafisz.

7. W sytuacji konfliktu, który pojawił się na linii trener – zawodnicy, czy też zawodnicy – zawodnicy. Analiza przyczyn, możliwe rozwiązania oraz wnioski na przyszłość.

W relacji doświadczony zawodnik – młody sportowiec

8. Skuteczne sposoby wprowadzania się w optymalny stan startowy. Skupienie na sobie podczas rywalizacji sportowej. Myślenie o jakości wykonywanego zadania, bez kalkulowania wyniku końcowego. Przykładów takiego wyjaśniania jest bardzo wiele, np.:

„Nie cierpię rozdawania medali przed startem. To często lubi się mścić. Niech zatem nasi zawodnicy skupią się na swojej pracy, a medale będą nagrodą za nią. Takie podejście zawsze się sprawdza. Najważniejsza jest koncentracja na tym, by dobrze wykonać skok, a nie na walce o medale” – powiedział w rozmowie z Eurosport.Onet.pl Adam Małysz, który jest czterokrotnym mistrzem świata, a obecnie dyrektorem-koordynatorem ds. skoków narciarskich i kombinacji norweskiej, tuż przed mistrzostwami świata w narciarstwie klasycznym w Lahti (22 lutego – 5 marca).

Tłumacząc wyniki Macieja Kota dodał:

„Niestety Maćkowi brakowało trochę cierpliwości. Za wszelką cenę chciał osiągnąć wszystko już, w tej chwili. Tak się jednak nie da w skokach. Trzeba do tego wszystkiego podejść spokojnie. Nawet jeżeli przytrafiają się niepowodzenia, bo w końcu kiedyś to wszystko musi zaskoczyć. I tak właśnie było w Azji. Skakał tam naprawdę bardzo dobrze.”

W relacji trener – rodzice

9. Stawiane zawodnikom celów dotyczących wyników w zawodach, oczekiwania treningowe i zasady panujące w klubie oraz danej grupie.

W relacji rodzice – dzieci

10. Oczekiwania dotyczące godzenia trenowania i edukacji w szkole – zaangażowanie w naukę, odpowiednie zachowanie w szkole, czas na regenerację i odpoczynek, obowiązki domowe.

Poznałeś już dwie umiejętności z naszego modelu i7W – inspiruj i wyjaśniaj. W kolejnym wpisie poznasz umiejętność Wymagaj. Zanim jednak przeczytasz o najważniejszych zasadach mądrego wymagania – wykonaj ćwiczenie, które pomoże Ci zrozumieć i udoskonalić wyjaśnianie.

Zastanów się i zapisz na kartce, kiedy ostatnio wyjaśniałeś coś swojemu zawodnikowi, dziecku lub swojemu trenerowi – w zależności czy jesteś trenerem, rodzicem czy zawodnikiem. Czego dotyczyło to wyjaśnianie? Było skuteczne czy można było lepiej wytłumaczyć to, co chciałeś przekazać? Wyciągnij wnioski na przyszłość i również zapisz je na kartce.

Martyna Tadzik